YouTube-vloggers stimuleren gezond gedrag bij jongeren

‘Oké, wat doe je als iets niet zo chill is,’ vraagt YouTuber Steven aan zijn volgers. Hij raakte depressief na een hartstilstand, kon niet meer sporten, ging steeds meer drinken, werd boos en zag het leven niet meer zitten. In zijn vlog vertelt Steven hoe hij weer zichzelf werd. Aantal weergaven: meer dan 23.000.

Jaarlijks vinden er 200.000 nieuwe soa-infecties plaats. ‘Nee, doe normaal,’ roept Estelle vol ongeloof. De zestienjarige Estelle en drie andere tieners doen mee aan een soa-quiz. Ze beantwoorden vragen als hoe voorkom je een soa en doet een soa-test pijn. De vlog van de tieners is meer dan 65.000 keer bekeken.

Een week zonder smartphone, Ellis bespreekt met een jeugdverpleegkundige hoe het haar is vergaan. Aan het eind van de negen minuten durende vlog geven zij tips als: houd eens met apps bij wat je dagelijks allemaal doet met je telefoon en kun je hem voor het slapengaan niet wegleggen, koop een losse wekker. Aantal weergaven: een kleine 2000.

Wat een verschil in weergaven. Waarom is de vlog van Ellis en de jeugdverpleegkundige zo veel minder vaak bekeken dan de andere twee?

Een strategische verkenning

Jeugdverpleegkundigen van GGD regio Utrecht wilden weten hoe ze vlogs kunnen inzetten als middel om bewustwording en verandering in gezond gedrag bij jongeren te stimuleren. De GGD onderzocht het samen met het Trimbos-instituut en RadarAdvies.

De drie partijen inventariseerden wat er bekend is over gedragsbeïnvloeding van jongeren door middel van vlogs. Ze spraken erover met deskundigen, zoals hoogleraren, Stichting Soa Aids Nederland en Stichting Durf Te Vragen. De opbrengst van deze strategische verkenning is door RadarAdvies gebruikt voor praktijkonderzoek.

Werken met vloggende influencers

Merel van Kessel van RadarAdvies onderzocht de wereld van vloggende YouTubers en vroeg een bureau dat YouTubers contracteert mee te denken. Zo komen het Trimbos-instituut, de GGD regio Utrecht en RadarAdvies op het idee voor drie onderwerpen, drie vlogvarianten en zes focusgroepen.

De negen vlogs die het team van Van Kessel met de bekende YouTubers maakten, gaan over smartphoneverslaving, psychische problematiek, onzekerheid, sexting en soa’s.

De eerste vlogvariant geeft de geselecteerde YouTubers creatieve vrijheid, zolang de gedeelde informatie maar juist is. Bij de tweede variant vult het onderzoeksteam de creatieve vrijheid aan met wat kaders. En bij de derde beantwoordt de jeugdverpleegkundige vragen van de vloggers.

De leerlingen die de video’s bekijken zijn tussen de 12 en 16 jaar en gaan naar de mavo, havo en het vwo. Uit een voormeting blijkt dat de meeste van hen denken dat influencers – in dit geval de drie bekende YouTubers – een goed voorbeeld zijn voor jongeren om gezond te leven. Of ze ook een goed voorbeeld voor henzelf zijn, nee dat niet, zo zegt de meerderheid. Verandert dat na het zien van de video’s en waar zullen de jongeren op letten?

Een vlog moet goed en geloofwaardig zijn

‘De kracht van YouTubers is authenticiteit’, zegt Van Kessel. Vertel je iets over jezelf en kom je spontaan over, dan ben je geloofwaardig. Bespreek je een serieus onderwerp en doe je daar lollig over, verwacht dan geen applaus. Vlogs die door de leerlingen wél gewaardeerd worden, zijn persoonlijk en oprecht. ‘Doordat ze hun eigen ervaringen delen over seks en zo, zie je dat ze weten waar het over gaat.’

‘Hij doet te lacherig terwijl het een serieus onderwerp is’ en ‘de meiden kwamen erg dom over. Niet echt diepgaand’, merken leerlingen uit de focusgroepen van Van Kessel op over vlogvarianten die ze minder goed vinden.

De aanwezigheid van een professional – de jeugdverpleegkundige – bestempelen sommige leerlingen als interessant, terwijl anderen het wat saai vinden. Over het algemeen staan de leerlingen niet negatief tegenover deelname van een professional in een video, alleen moet hij of zij zich wel stevig positioneren met een helder verhaal en concrete tips. Opvallend vindt Van Kessel hoe scherp de leerlingen zijn op ’de verpakking’; uiterlijke kenmerken van de video’s. ‘De kwaliteit van het camerawerk, de geluidsopnames en de montage is makend of brekend.’

Tijdens de onderzoeksperiode, die duurde van augustus 2018 tot februari 2019, zijn de negen vlogs samen ruim 203.000 keer bekeken.

Na de strategische verkenning en het onderzoek ontwikkelde Van Kessel, samen met het onderzoeksteam, een handzame methodiek voor het werkveld van jeugdgezondheidszorg in Nederland. Met een flowchart en een stappenplan kunnen zorgprofessionals bepalen of en hoe ze een video voor jongeren over gezond gedrag maken. Met de flowchart beslis je of je wel of niet een vlog maakt of laat maken: weet je wat je boodschap is en of je die in een persoonlijk verhaal kunt overbrengen? Kijkt je doelgroep video’s en heb je vijf tot tienduizend euro beschikbaar?

Is het antwoord ‘ja, maak een video’, dan helpt het stappenplan je het hele traject door. Van het specificeren van je boodschap en het contracteren van een bureau voor influencers tot het maken en verspreiden van de video.

Downloads

Download het stappenplan en de flowchart die de GGD regio Utrecht, Trimbos-instituut en RadarAdvies ontwikkelden in opdracht van ZonMw.

Tekst: Nina Blanken
Illustratie: Doeke van Nuil