Het sociaal domein na de coronacrisis: Prioriteren en investeren in lokale verbindingen

Adviezen van de Tijdelijke Werkgroep Sociale Impact van het Coronavirus

Het Wmo transformatienetwerk, een netwerk van gemeenten uit het hele land, sprak in juni met gastspreker prof. dr. Hans Boutellier over de gevolgen van de coronacrisis voor het sociaal domein. Hans Boutellier nam ons mee in de adviezen van de Tijdelijke Werkgroep Sociale Impact van het Coronavirus, onder leiding van Femke Halsema[1].

We hebben Stef van de Weerd uit de gemeente Tilburg, sinds ruim twee jaar voorzitter van het netwerk, geïnterviewd over het gesprek dat plaats vond.

Waar hebben jullie met Hans naar gekeken?

Stef: “Met een afstand hebben we gekeken naar de eigen werkpraktijk. Door corona staat die behoorlijk op zijn kop. En door alle drukte kunnen we gemakkelijk verzeild raken in de waan van de dag. We hebben gekeken hoe we kunnen leren van deze tijd. Gaan we restaureren, en zo spoedig mogelijk terug naar de samenleving zoals we die hadden, of gaan we renoveren omdat dit het moment is om de samenleving anders in te richten? En hoe pak je je rol als beleidsfunctionaris hierin? ”

Levert de coronacrisis ook nieuwe inzichten op?

Stef: “De samenloop van de coronacrisis en de problematiek die we ervaren in het sociaal domein levert inderdaad ook nieuwe inzichten op. Hans benoemde dat de coronacrisis de tweedeling vergroot en dat vooral kwetsbare burgers de pijn voelen. Maar er zijn ook andere effecten. Een deel van de zorgvraag lijkt weg te vallen doordat die misschien minder nodig is, of omdat er andere oplossingen zijn. Door de coronacrisis worden er echte prioriteiten gesteld.”

Waaruit blijkt dat de coronacrisis helpt te prioriteren?
Stef: “In mijn gemeente (Tilburg) bleek het mogelijk om op basis van de noodverordening binnen 10 dagen fatsoenlijke woonruimte te realiseren voor alle daklozen. Door de coronacrisis begreep iedereen ineens hoe belangrijk het is een veilige plek te hebben. Dit is opmerkelijk, want dat weet eigenlijk iedereen. Door de coronacrisis en deze snelle actie heeft het principe van ‘housing first’ een impuls gekregen. De coronacrisis heeft geholpen beter te prioriteren.”

In crisistijd kan veel geregeld worden

Het netwerk constateert dat er in crisistijd in korte tijd blijkbaar veel geregeld kan worden voor groepen die dat nodig hebben. Denk aan de opvang van dak- en thuislozen en de vele initiatieven van mensen die elkaar helpen. Aan de andere kant hebben bijvoorbeeld ouderen niet de aandacht gekregen die nodig was. En er worden problemen verwacht vanwege uitgestelde zorg en bijvoorbeeld omdat mensen hun baan of bedrijf hebben verloren. 

En nu? Wat zouden we nu moeten doen?

Stef: “Voor de sociale basis en de sociale wijkteams is de coronacrisis de ‘proof of the pudding’. In veel gemeenten hebben zij zich bewezen, maar soms werd ook duidelijk dat de aansluiting met de leefwereld er niet is. Daar valt dus nog wat te doen in de komende tijd. We moeten de verbindingen met de leefomgeving van onze kwetsbare burgers koesteren en versterken.”

Investeren in lokale coalities

De gemeente kan organisaties enthousiasmeren of faciliteren om de gevolgen van de coronacrisis samen met andere partijen op te vangen. Advies van Boutellier: Sluit aan bij de veerkracht binnen een gemeente. Nederland is zo goed georganiseerd. Sluit je aan bij de goede praktijken die zich nu ontwikkelen. Richt je als gemeente op het versterken van coalities van (maatschappelijke) organisaties, kerken, ondernemers, vrijwilligers, winkels en aanbieders. Zij kunnen vervolgens het goede gesprek met burgers voeren. Bouw rond kansen en vraagstukken en maak waar nodig ook keuzes. En over de rol van de ambtenaar: politisering is onvermijdelijk; als ambtenaar laat je je leiden door wat de politiek besluit. Maar je hebt de morele plicht om de politiek goed te informeren over wat er gebeurt en over de vraagstukken, problemen en kansen die je wilt aankaarten. 

Interesse in deelname aan het netwerk?

Op 12 en 13 november ontmoeten we elkaar tijdens de 24-uursbijeenkomst in Assen. Wil je meer weten over het transformatienetwerk? Klik hier of neem contact op met Marjon Breed.

Wilt u de volgende keer ook een bijeenkomst bijwonen? Je kunt je hier aanmelden voor het netwerk.

[1] De werkgroep geeft aan dat een groot sociaal impuls nodig is voor herstel van de crisis. Deze wil de werkgroep samen laten gaan met het verminderen van bureaucratische barrières, versterking van de lokale samenwerking en veerkracht en het creëren van meer regie voor (kwetsbare) burgers op het eigen leven. De werkgroep adviseert onder meer:

• Te investeren in lokale coalities en ondersteuningsstructuren die dicht bij de leefwereld van burgers staan.
• Langlopende gebiedsgerichte maatwerkaanpakken te ontwikkelen voor kwetsbare wijken.
• Maatwerkoplossingen te bieden binnen bestaande regelingen zoals het kunnen werken met behoud van uitkering.
• Ontwikkelingen in hulpvraag en effectiviteit van initiatieven te monitoren, en te investeren in gezamenlijk leren.
• Zoveel mogelijk regie te geven over eigen leven en met name jongeren een stem te geven bij besluitvorming over hun toekomst.