Kansrijke oplossingen preventie jeugdzorg
Jeugdzorgprofessionals kunnen al vóór de geboorte van een (nieuw) kind traumahulp en extra steun bieden aan ouders in kwetsbare situaties, zodat wordt voorkomen dat er later alsnog jarenlang jeugdzorg en volwassenenzorg moeten worden ingezet. Zo krijgen ouders op tijd de mentale ruimte die nodig is voor goed ouderschap. Er zijn op dit gebied al veel goede initiatieven in Nederland. Wij vroegen ons af: hóe denken beleidsmakers, ervaringsdeskundigen en professionals uit de jeugdzorg over de kansrijke oplossingen die er zijn? Is vroegpreventie een kans die we met zijn allen (beter) moeten aangrijpen? En: hoe dan?
Netwerkbijeenkomst preventie jeugdzorg
Om helderder te krijgen wat we van elkaar kunnen leren om het leven voor gezinnen in kwetsbare situaties tijdig te verbeteren, organiseerden we de netwerkbijeenkomst Kansrijke Oplossingen. Maandag 25 maart gingen mensen van gemeenten, buurtzorgorganisaties, ervaringsdeskundigen, (trauma)zorgaanbieders, jeugdhulpverleners en het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport in Utrecht met elkaar in gesprek.
Wat zijn mitsen, maren en kansen? Wat gaat er al goed en wat kan beter? Tijdens 3 presentaties van kansrijke oplossingen en dialoog tussen de aanwezigen verkenden we samen de hoofdvraag.
Goed om te weten
15% van gezinnen doen beroep op ca. 80% van jeugdzorgbudget
trauma houdt intergenerationele overdracht in stand
veilige hechting en het doorbreken van intergenerationele overdracht begint bij de ouders
Onderwerpen
vroegsignalering kwetsbare gezinnen (bij hielprik 20 weken zwangerschap) met behulp van een wetenschappelijke vragenlijst
traumabehandeling
ondersteuning door een gastgezin
regie vanuit de jeugdverpleegkundige (1 aanspreekpunt)
werken vanuit de relatie met de jonge ouder
Sprekers
Emmy Visser, ambassadeur jeugdverpleegkundige
Kansrijke oplossing: programma voorzorg en 1 regiehouder per gezin
Emmy vertelt over een casus die representatief is voor het type meisje dat zij veel ziet: een jonge moeder van 16 die per ongeluk zwanger is geraakt en waarvan de biologische vader geen rol wil en heeft bij de opvoeding van het kind. Er is sprake van een moeizame relatie met haar eigen (gescheiden) ouders. Bij de 22-wekenprik komt dit meisje bij Emmy in beeld.
Emmy wordt het eerste aanspreekpunt en houdt contact gedurende de zwangerschap en na de geboorte. Ze coördineert ook naar andere zorg- en hulpverleners en instanties. Zo schakelt ze onder andere met het wijkteam. Als het kindje geboren is, ziet Emmy dat zowel moeder als kindje geen ritme hebben. Emmy moet zich aan het landelijk professioneel kader houden, waarbij ze 11 contactmomenten met de jonge moeder heeft. Dat vindt Emmy te weinig om de jonge moeder goed te kunnen helpen in deze kwetsbare periode.
Daarom pleit Emmy voor het programma voorzorg, waardoor ze meer tijd met het meisje zou hebben. Ook pleit ze ervoor dat er voor dergelijke gevallen 1 regiehouder wordt aangewezen.
Mijke Lambregtse, kinder- en jeugdpsychiater
Kansrijke oplossing: programma versterken ouder-kindrelatie vanaf zwangerschap
Mijke heeft het project Connect2Grow opgezet vanuit het Erasmus MC. Connect2Grow is een programma om de ouder-kindrelatie te versterken al vanaf de zwangerschap.
Stress en trauma bij de moeder heeft al voor de geboorte effect op het kind. Als de moeder stress ervaart, wordt het kind automatisch ook voorbereid op een wereld vol stress. En als er onvoldoende gezonde relaties en interacties met het kind zijn, kan ook dit levenslange gevolgen met zich meebrengen, bijvoorbeeld voor hoe kinderen later zelf relaties aangaan (transgenerationeel).
Daarom zet Connect2Grow in op het optimaliseren van de ouder-kindrelatie door:
vroegtijdige signalering, monitoring en toeleiding met behulp van een wetenschappelijke vragenlijst.
continuïteit vanuit netwerkzorg
gericht op beide (aanstaande) ouders
afstemming met en inzetten op kracht van (aanstaande) ouder
Belangrijk: een laagdrempelige zorgverlener die de regie heeft, een netwerk om door te verwijzen en een duidelijke digitale omgeving. Daarbij vergt het een cultuurverandering waarbij het gezin zelf bepaald welke zorg zij toelaten.
Paula van den Boom, directeur-bestuurder Vrouwenopvang Rosa Manus
Kansrijke oplossing: kortdurende intensieve traumabehandeling
Het Rosa Manus is een vrouwenopvang voor vrouwen in de zwaarste vorm van huiselijk geweld. Rosa Manus probeert in eerste instantie zoveel mogelijk vrouwen in hun thuissituatie te helpen. Het Rosa Manus werkt samen met het Leids Universitair Behandel- en Expertise Centrum (LUBEC) en de gemeente Leiden op het gebied van kortdurende intensieve traumabehandeling van vrouwen en kinderen die in de vrouwenopvang verblijven. Er is een uniek behandeltraject ontwikkeld dat slachtoffers van geweld in de vrouwenopvang helpt om snel en effectief te herstellen met behulp van kortdurende intensieve traumabehandeling van vrouwen en kinderen. Het LUBEC stelt plekken voor traumabehandeling beschikbaar voor vrouwen en kinderen die in het Rosa Manus verblijven. Zij ontvangen Imaginaire Exposure Therapie. Dit zijn behandeluren vanuit de GGZ.
“Angst en trauma neemt een heel leven in beslag. Daarom moet je dat eerst aanpakken voordat eventuele andere behandelingen aanslaan.”- Paula van den Boom, directeur-bestuurder Vrouwenopvang Rosa Manus
Succesfactoren kortdurende intensieve traumabehandeling:
gebruikmaken van een window of opportunity: deze vrouwen dienen zich aan (vaak pas na al enkele jaren in angst geleefd te hebben) en willen aan zichzelf en de situatie werken.
snelheid: binnenkomende vrouwen krijgen direct een intake en krijgen bij constatering van trauma direct een behandeling.
gezinsgericht: het welzijn van het hele gezin staat centraal, waarbij eerst de moeder wordt behandeld om haar stabiliteit te herstellen, waarna de focus op de kinderen wordt gelegd.
samenwerking: constante communicatie tussen behandelaars en hulpverleners zorgt voor een holistische aanpak die rekening houdt met de specifieke behoeften van elke vrouw.
Uitdagingen:
schotten in de financiering: het traject raakt zowel aan de financiering van de vrouwenopvang, als aan de WMO en de Zvw. Rosa Manus is nu bezig met een pilot om ambulant het hele gezin te behandelen, samen met ZonMW.
wachtlijsten in de GGZ.
Discussie
Wat is de relatie van deze kansrijke oplossingen met de Kansrijke Start?
De geboden oplossingen kunnen onderdeel zijn van de Kansrijke Start, maar wel met een specifieke focus op een gezinsaanpak met traumazorg voor gezinnen in de meest kwetbare situaties. De volwassen GGZ speelt hier dus ook een belangrijke rol. Dat zie je veelal in de Kansrijke Start-aanpak nog niet terug, dat focust meer op de jongere in plaats van het gezin als geheel.
Men geeft aan dat er vanuit gemeenten wel steeds meer de verbinding wordt gezocht met de volwassen GGZ, maar dat dit wel lastig is en nog lang niet voldoende gebeurt.
“Het is ook belangrijk om het wantrouwen bij de meest kwetsbare groep weg te nemen. De inzet van een ervaringsdeskundige kan hierbij helpen.”- Paul Hendriks, ervaringsdeskundige adviseur en lid spiegelgroep Kansrijke Start
“Met behulp van steungezinnen kunnen we ouders ontlasten en kinderen opvangen. Zo heeft de ouder tijd voor zichzelf en kunnen de kinderen in een veilige omgeving kind zijn.”- Selma van Zeeland, regiocoördinator buurtgezinnen
Conclusie
De kansrijke oplossingen hebben potentie. Aanwezigen zijn het erover eens dat deze aanpakken vragen om een cultuuromslag waarbij de focus ligt op een integrale aanpak voor het hele gezin. Ook vraagt het om een ongelijke inzet van mensen en middelen, waarbij er meer wordt ingezet op de meest kwetsbare gezinnen.
RadarAdvies en kansrijke oplossingen
RadarAdvies wil en kan gemeenten ondersteunen om met kansrijke oplossingen de financiële en inhoudelijke uitdagingen van de Hervormingsagenda Jeugd te realiseren. Dit willen en kunnen we doen door ons samen te richten op effectieve preventie bij de meest kwetsbare gezinnen in de periode van zwangerschap en daarna.
Marieke Ruinaard kan je meer vertellen over onze vormen van ondersteuning voor jouw organisatie. Marieke heeft veel ervaring in vrouwenopvang en brede werkervaring in het sociale domein.
